Eitem Agenda

·          

Holodd yr aelodau am y capasiti o ran adnoddau corfforol i gyflawni yn erbyn targedau CSGA. Dywedodd swyddogion fod y targed o 50% o ysgolion yn gyfrwng y Gymraeg o fewn cyd-destun cyfradd genedigaethau sy'n gostwng.  O ran adeiladau a safleoedd roedd yn fater o edrych ar gynigion yn synhwyrol o fewn y cyd-destun hwn.

·          

Trafododd yr Aelodau ehangu darpariaeth addysg cyfrwng Cymraeg y tu hwnt i'r ystod oedran 3-18 oed, gan gynnwys mewn addysg uwch a chysylltu â'r byd gwaith.  Dywedodd swyddogion fod Deilliant 5 o'r WESP yn ymdrin â hyn. Bydd cynlluniau gweithredu yn cael eu rhoi ar waith erbyn mis Medi 2022 a bydd adolygiad ffurfiol ar ôl 2 flynedd.  Bydd cysylltiad agos â phrifysgolion a cholegau wrth ddatblygu'r cynigion.  Mae angen ymchwil i ddarganfod y llwybrau dysgu a'r penderfyniadau a wneir yn y blynyddoedd cynnar a thrwy gydol addysg a'r cyfnod pontio i'r gwaith.  Mae'r Cyngor yn darparu elfennau ymchwil, cynllunio a gweithredu.  Mae'r cynllun 10 mlynedd yn rhoi cyfle ar gyfer cynllunio strategol hirdymor.

·          

Mynegodd yr aelodau bryderon am yr hyn a oedd angen i uwchsgilio'r proffesiwn addysgu er mwyn gallu cyflawni targedau'r CSGA, yn enwedig yng nghyd-destun Covid. Dywedodd swyddogion fod disgwyl Cynllun Datblygu'r Gweithlu Cenedlaethol o fewn ychydig fisoedd.  Ar hyn o bryd mae diffyg dulliau cyson i gofnodi a all aelodau o'r gweithlu addysgu naill ai addysgu'r Gymraeg neu addysgu'n rhugl yn y Gymraeg.  Mae angen ymchwil i ddarganfod dull cofnodi cyson a bwydo'r wybodaeth i'r sefyllfa polisi cenedlaethol. 

·          

Gofynnodd yr Aelodau am wybodaeth am gynlluniau i recriwtio athrawon Cymraeg da i ysgolion cyfrwng Saesneg.  Dywedodd swyddogion fod yn rhaid cadw mewn cof wrth ystyried ehangu addysg cyfrwng Cymraeg yr elfen gweithlu a bod angen twf cynaliadwy mewn hyfforddiant ledled Cymru.  Mae uned drochi gref ar gyfer staff addysgu ac mae cyfle i ehangu ei chwmpas. 

·          

Nododd yr Aelodau fod hyfforddi a recriwtio athrawon Cymraeg eu hiaith yn broblem ledled Cymru, a bod Caerdydd ar y blaen o’i gymharu i rai Awdurdodau Lleol eraill wrth fynd i'r afael â hi. Nid yw'n ddymunol tynnu athrawon o Awdurdodau Lleol eraill felly mae angen dull gweithredu cenedlaethol.  Mae hefyd yn bwysig cael uwch arweinwyr da ym maes addysg cyfrwng Cymraeg. 

·          

Cyfeiriodd yr aelodau at y model a oedd yn cael ei dreialu ym Mhlasdwr ar gyfer mwy o Gymraeg drwy'r ffrwd Saesneg a gofynnwyd am wybodaeth ar sut y byddai cynnydd yn cael ei fonitro ac ar gynlluniau i ddatblygu ac ymestyn y model ymhellach. Dywedodd swyddogion fod cynnydd da yn cael ei wneud ar yr ysgol.  Roedd y Cyngor yn bwriadu mapio'r model yn fanylach cyn penodi pennaeth.  Mae'r model yn seiliedig ar ymchwil o Wlad y Basg lle mae nifer o wahanol fodelau wedi cael eu defnyddio i gynyddu'r defnydd o'r iaith Fasgeg yn llwyddiannus i lefelau uchel.  Mae trafodaethau ar y gweill ynghylch ymchwil allanol i lwyddiant y model. 

·          

Nododd yr Aelodau nad oedd hyd yn oed canlyniadau TGAU gradd uchaf yn y Gymraeg o reidrwydd yn gwneud myfyriwr Saesneg iaith gyntaf yn hyderus wrth ddefnyddio'r Gymraeg.  Mae yna wahanol ddulliau o ddysgu'r iaith sy'n cael ei hymarfer mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg a Saesneg.  Nid yw'n ddymunol i gyfran fawr o'r boblogaeth deimlo dan anfantais oherwydd eu hanallu neu ddiffyg hyder wrth ddefnyddio'r iaith.

·          

Gofynnodd yr Aelodau a fyddai'r Cynlluniau Gweithredu sy'n ddyledus erbyn mis Medi 2022 yn cynnwys mwy o fanylion ar sut y byddai deilliannau'r Cynllun Strategol yn cael eu cyflawni.  Dywedodd swyddogion fod y ddogfen yn gynllun strategol 10 mlynedd ac felly nid oedd yn bosibl darparu manylion llawn am yr holl gamau.  Fodd bynnag, mae mwy o eglurder wedi'i ddarparu erbyn hyn.  Mae angen i'r Cynlluniau Gweithredu gael eu cyflwyno a'u cymeradwyo gan Lywodraeth Cymru erbyn mis Medi 2022.  Mae'r Cynllun Strategol yn cynnwys manylion am sut y bydd y Cynlluniau Gweithredu yn cael eu nodi. 

·          

Holodd yr aelodau am y strategaeth o wneud cyfrwng Cymraeg yn opsiwn delfrydol i rieni sy'n ystyried lle addysg, a sicrhau bod gan rieni hyder i barhau yn y cyfrwng Cymraeg o'r meithrin i'r ysgol uwchradd.  Cyfeiriodd swyddogion at y gyfradd drosglwyddo uchel o'r Gymraeg i'r cyfrwng Saesneg ac amlygodd bwysigrwydd hyrwyddo addysg cyfrwng Cymraeg a chyd-destun ehangach cefnogaeth ar gyfer yr opsiwn cyfrwng Cymraeg.

·          

Trafododd yr aelodau yr angen am ddeall y rhesymau pam nad oedd rhieni yn symud eu plant ymlaen i addysg uwchradd cyfrwng Cymraeg, gan y gallai fod gan rieni bryderon dilys yr oedd angen mynd i'r afael â nhw.  Dywedodd swyddogion fod angen dull wedi'i deilwra gydag ymchwil benodol i gymunedau sydd â nifer isel yn defnyddio'r cyfrwng Cymraeg i asesu sut y gellid codi'r nifer sy'n manteisio arnynt.

·          

Holodd yr aelodau am ymchwil gan athrawon Cymraeg am eu llwybrau dysgu. Dywedodd swyddogion fod dull cynhwysfawr o ymdrin ag ymchwil yn cael ei wneud ac y byddai'r awgrym yn cael ei ystyried.

·          

Trafododd yr Aelodau a fwriadwyd codi nifer y siaradwyr Cymraeg rhugl neu dderbyn nifer o bobl oedd â pheth dealltwriaeth o'r Gymraeg ond heb hyder i'w defnyddio.  Dywedodd swyddogion fod angen cydbwysedd rhwng tyfu Cymraeg o fewn y cyfrwng Saesneg a'r opsiynau trochi.  Bwriad model Plasdwr yw cynyddu rhuglder Cymraeg o fewn y sector cyfrwng Saesneg ac mae disgwyl y bydd cryn dipyn o addysgu yn y Gymraeg o fewn y model.