Eitem Agenda

Cyflawni’r gwaith craffu cyn gwneud penderfyniad ar gynigion y Cabinet mewn perthynas â’r strategaeth.

Dywedwyd wrth yr Aelodau fod yr eitem hon yn galluogi craffu cyn penderfynu ar Asesiad Digonolrwydd Gofal Plant Caerdydd 2022-2027 sy'n gofyn am gymeradwyaeth y Cabinet i'r Cabinet er mwyn galluogi'r Awdurdod Lleol i gyflawni ei gyfrifoldeb statudol i baratoi a chyhoeddi Asesiad Digonolrwydd Gofal Plant (ADGP) lleol erbyn 30 Mehefin 2022.

Croesawodd y Cadeirydd y Cynghorydd Graham Hinchey, Yr Aelod Cabinet dros Deuluoedd a Phlant, Helen Evans, Cyfarwyddwr Cynorthwyol Tai a Chymunedau, Avril Hooper, Rheolwr Gweithredol - Cymorth Cynnar, ac Andy Senior, Uwch Swyddog Cymorth Busnes Gofal Plant – Cymorth Cynnar.

Gwahoddodd y Cadeirydd y Cynghorydd Hinchey i wneud datganiad, pan amlinellodd rywfaint o'r data a gynhwyswyd yn yr adroddiad. 

Dywedwyd wrth yr Aelodau fod y canfyddiadau cychwynnol yn dangos bod gofal plant ledled Caerdydd yn ddigonol ar y cyfan i ddiwallu anghenion rhieni, ond mae rhywfaint o alw a phryderon nas diwallwyd ynghylch recriwtio a chadw staff gofal plant, a bod angen gwneud rhagor o waith i hyrwyddo cymorth ariannol i dalu am ofal plant.

Gofynnwyd i’r Aelodau wneud sylwadau neu ofyn cwestiynau am y wybodaeth a roddwyd.  Mae’r drafodaeth hon wedi ei chrynhoi isod:

·         Roedd yr Aelodau am gael eu diweddaru ar lwyddiant ymdrechion y Cyngor i gynyddu'r broses o recriwtio staff i'r sector ac a oedd unrhyw dargedau wedi'u pennu.  Dywedwyd wrth yr Aelodau mai'r her oedd bod y cyflogwyr yn ystod eang o fusnesau preifat.  Mae'r Cyngor yn cyfrannu at ddatblygiadau ar lefel genedlaethol ehangach ac mewn perthynas â mentrau lleol fel I Mewn i Waith    ac Addewid Caerdydd i sicrhau bod gofal plant ar gael fel opsiwn gyrfa posibl i bobl ifanc.

·         Dywedwyd wrth yr Aelodau ymhellach fod problem o ran cynaliadwyedd cyllid, y mae llawer ohono'n dod o grantiau Llywodraeth Cymru.  Weithiau caiff grantiau eu gohirio sy'n arwain at ganlyniadau ar gyfer rhagweld cyflogaeth a chadw staff.  Cyflwynwyd sylwadau i Lywodraeth Cymru ar gyfer ateb tymor canolig. 

·         Dywedodd swyddogion fod gwaith yn cael ei wneud gyda Llywodraeth Cymru ar y rhwystrau i bobl sy'n dilyn gofal plant fel gyrfa, yn enwedig yr anhawster o gael yr hyfforddiant angenrheidiol yn y gweithle sydd ei angen ar gyfer cymhwyster.  Mae trafodaethau ar y gweill i addasu gofynion cymwysterau i ganiatáu i fwy o bobl ifanc gael lleoliadau gwaith.  Mae'r Cyngor yn gweithio gyda phartneriaid i gynnig datblygiad proffesiynol i'r sector gofal plant, gan gynnwys y cymwysterau ar gyfer gwarchodwyr plant.  Yn ddiweddar, enillodd Canolfan Datblygu ac Achredu'r Gweithlu statws achrededig gyda City and Guilds i ddarparu'r hyfforddiant cymhwyso ar gyfer gwarchodwyr plant.  Mae rhai rhieni sydd wedi dod drwy Ddechrau'n Deg wedi mynd ymlaen i hyfforddi fel gwarchodwyr plant.  Yr her fydd cynyddu. 

·         Rhoddwyd gwybod i'r Aelodau am gynnig ar gyfer Academi Cymorth Cynnar i helpu i ehangu'r gweithlu gofal plant ymhellach. 

·         Trafododd yr Aelodau lefel y cymwysterau sy'n ofynnol mewn lleoliadau gofal plant a phroblemau recriwtio a chadw staff yn y sector cyfrwng Cymraeg.  Dywedodd swyddogion fod y telerau ac amodau a'r cyfleoedd ar gyfer cynnydd i siaradwyr Cymraeg a gyflogir fel Cynorthwywyr Addysgu yn fwy strwythuredig nag ar gyfer siaradwyr Cymraeg a gyflogir gan Gylch Meithrin a reolir gan bwyllgor rheoli preifat. Mae gwahaniaeth yn y gwobrau a'r gydnabyddiaeth am y ddwy yrfa yr oedd y tu hwnt i b?er y Cyngor i fynd i'r afael â hwy.

·         Trafododd yr Aelodau ehangu gofal plant am ddim i blant 2 flwydd oed.  Dywedwyd wrth yr Aelodau y byddai cam ôl-ymgynghori'r adroddiad yn cynnwys y wybodaeth ddiweddaraf gan Lywodraeth Cymru am y polisi newydd.  Roedd y Cyngor yn dal i aros am fanylion gan Lywodraeth Cymru ar y cynnig. 

·         Dywedwyd wrth yr Aelodau ymhellach fod anallu athrawon i gymryd rôl arweiniol mewn lleoliad gofal plant am nad oedd ganddynt y cymwysterau cywir yn fater hirsefydlog.  Bu cymhwyster pontio o'r blaen yn caniatáu symud o un sector i'r llall, ond roedd y capasiti hwnnw wedi'i ddileu.  Hoffai'r Cyngor godi'r mater fel rhan o drafodaethau ynghylch yr ADGP ac ehangu gofal plant am ddim i blant 2 flwydd oed.

·         Dywedodd swyddogion fod yr hyfforddiant a gynigir gan y Cyngor i ddarparwyr gofal plant yng Nghaerdydd yn cael ei gynnig am ddim neu â chymhorthdal mawr i'w wneud yn hygyrch a'i fod yn cynnwys y cyfle i ddilyn cyrsiau cychwynnol Cymraeg. 

·         Trafododd yr Aelodau fforddiadwyedd gofal plant a'r diffyg ymwybyddiaeth ymhlith teuluoedd am y cymorth ariannol sydd ar gael.  Dywedodd swyddogion y bydd Cymorth i Deuluoedd yn darparu gwybodaeth am gymorth ariannol os bydd rhieni'n gofyn amdano.  Mae rhieni'n cael gwybodaeth am gymorth ariannol ar lafar a gan ddarparwyr gofal plant. Nid yw'n glir o'r data a yw teuluoedd yn parhau i fod yn anymwybodol o fodolaeth cymorth ariannol neu sut i'w gael. 

·         Gofynnodd yr Aelodau am eglurhad ynghylch a oedd gofyniad ar ddarparwyr gofal plant i gysylltu â Chymorth i Deuluoedd.  Dywedodd swyddogion mai darparwyr unigol oedd yn penderfynu mai darparwyr unigol oedd yn penderfynu.  Roedd y Cyngor yn ceisio hyrwyddo gofal plant di-dreth, sy'n arbed 20% o'u costau i rieni heb leihau'r swm a dderbynnir gan ddarparwyr. 

·         Roedd yr Aelodau'n pryderu a fyddai'r cynnydd yng nghostau byw yn effeithio ar allu teuluoedd i fforddio gofal plant.  Dywedodd swyddogion fod grant cyfleustodau ar gyfer darparwyr wedi'i sefydlu i gyfrannu at wrthbwyso eu biliau ynni yn ystod y flwyddyn.  Y gobaith yw, drwy leihau eu gwariant, y gellir lleihau eu tuedd i gynyddu ffioedd.   Rhoddwyd gwybodaeth i'r Aelodau hefyd mewn perthynas â'r ad-daliadau ardrethi sydd ar gael i ddarparwyr. 

·         Dywedwyd wrth yr Aelodau, o ran cymorth ariannol, fod y cyllid ar gyfer y rhai sy'n cael Dechrau'n Deg yn ddaearyddol ac yn dibynnu ar yr ardal; mae'r cynnig gofal plant yn dibynnu ar oriau gwaith ac incwm y rhieni ac i'r rhai sy'n derbyn credyd cynhwysol gall hawlio hyd at 85% o'u costau gofal plant, er bod yn rhaid talu'r costau hynny 'o flaen llaw'. Y gost ddyddiol gyfartalog ar gyfer gofal plant yw tua £60 sy'n cyfateb i £6 yr awr, costau grwpiau chwarae a gwarchodwyr plant yw tua £5 yr awr.

·         Mewn perthynas â darpariaeth ADY, mae ffrydiau ariannu o fewn Dechrau'n Deg, y rhaglen Gofal Plant a Chwarae a'r cynnig Gofal Plant i ddiwallu anghenion y plentyn.   Mae Dechrau'n Deg yn delio â phlant ifanc iawn, cynhelir llawer o hyfforddiant i godi ymwybyddiaeth staff o ran nodi anghenion.   Nid yw'r sefyllfa bob amser yr un fath mewn gofal plant nad yw'n cael ei ariannu gan y cyngor; mae eu hymgysylltiad â hyfforddiant yn ddewisol ac yn gymysg.   Rhagwelir y bydd Deddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru) yn helpu i hyrwyddo mwy o ymgysylltu a diweddaru hyfforddiant ADY.

·         Roedd gan yr Aelodau ddiddordeb mewn dysgu sut y cynigiwyd gwella cadernid y data i helpu gyda'r broses o wneud penderfyniadau.   Dywedwyd wrth swyddogion y byddai gwaith yn mynd rhagddo gyda swyddogion o awdurdodau eraill, ASGC a Llywodraeth Cymru, yn edrych ar ffyrdd o wella'r ddeddfwriaeth sydd y tu ôl i'r ADGP ac yn rhoi arweiniad i fynd gyda'r cwestiynau. Mae'n rhaid cael diweddariad blynyddol.   Dywedwyd wrth yr Aelodau fod lefel cymhlethdod y data wedi cynyddu dros amser; sydd wedi rhoi rhai anawsterau wrth ddehongli.   Awgrymodd yr Aelodau y gallai rhywfaint o wybodaeth sain fod o rywfaint o fudd.

·         Gofynnodd yr Aelodau am wybodaeth ynghylch pa rwystrau a allai fod wedi bod mewn perthynas â darparu hyfforddiant oherwydd y pandemig.   Dywedodd swyddogion fod newid cyflym yn y ffordd y cafodd hyfforddiant i ddarparwyr ei ddarparu.   Fe'i cyflwynwyd yn ddiogel ar-lein; ni ellid gwneud rhai mewn fformat ar-lein ac mae hynny wedi'i ailgychwyn yn awr gyda rhifau llai.   Mae diddordeb wedi bod yn uchel, yn enwedig mewn perthynas â'r swyddogaethau hanfodol, er enghraifft Cymorth Cyntaf - gofynion deddfwriaethol yr Arolygiaeth Safonau Gofal.   O ran diddordeb datblygiad proffesiynol yn llai nag mewn blynyddoedd blaenorol, credir ei fod yn ddealladwy o gofio'r pwysau y mae'r sector wedi bod o dan y pandemig.   Mae'n cynyddu'n raddol a gellid darparu data pellach.

·         Roedd yr Aelodau'n hoffi'r ddwy flynedd ddiwethaf, oherwydd y pandemig, i arbrawf ac yn holi a oedd swyddogion yn teimlo y byddai'r ddwy flynedd nesaf hefyd yn debyg i arbrawf, o gofio'r newid mewn patrymau gwaith, a chydbwysedd rhwng bywyd a gwaith, er enghraifft gan fod gweithwyr yn fwy tebygol o barhau i weithio gartref; mae llai o angen am leoedd gofal plant.   Dywedodd swyddogion, wrth ystyried gweithio hybrid a'r goblygiadau ariannol, fod effaith ar ofal plant, efallai y bydd gostyngiad mewn gofal ar ôl ysgol oherwydd mwy o hyblygrwydd gydag oriau gwaith a allai gael effaith ar ofal gwyliau.

PENDERFYNWYD:

Bod y Cadeirydd yn ysgrifennu at yr Aelod Cabinet ar ran y Pwyllgor yn mynegi eu sylwadau a'u harsylwadau a gasglwyd yn ystod y ffordd ymlaen.